MIEJSCE DLA NIEPEŁNOSPRAWNYCH Wydzielanie, oznaczanie, przepisy i karalność za parkowanie. Od inwalidy dla inwalidów. Podobnie jak w przypadku CETA, ten artykuł również rozpocznę od zastrzeżenia: nie, nie mam nic przeciwko niepełnosprawnym i nie zachęcam do parkowania na miejscach dla nich przeznaczonych. Do napisania niniejszego artykułu zainspirował mnie urzędnik miejski, który wydzielał miejsca na parkingu pod domem moich rodziców. Zauważyłem tam miejsca dla niepełnosprawnych powydzielane na dwa zupełnie różne sposoby, więc prawnicza ciekawość kazała mi zajrzeć w przepisy i sprawdzić które z nich są wydzielone nielegalnie. Rezultaty przeszły moje oczekiwania i kazały mi się głęboko zastanowić nad podejściem lokalnych urzędników do idei i problematyki znaków drogowych w ogóle. Zacznijmy jednak od początku. Czym jest znak drogowy? Znaki drogowe są oznaczeniami drogowymi pionowymi (zawieszonymi na słupkach, innych konstrukcjach lub ścianach budynków) albo poziomymi, które spełniają wszelkie wymogi z rozporządzenia, takie jak: wielkość, kolor, sposób montażu, wysokość zawieszenia, odległość od drogi, grubość linii, kąt linii itp. Tylko oznaczenie spełniające wszystkie warunki określone przepisami jest znakiem drogowym w znaczeniu prawnym i, tym samym, tylko za niestosowanie się do takiego oznaczenia możemy zostać ukarani mandatem. Jeśli oznaczenie posiada choć jeden nieprawidłowy element – nie jest znakiem drogowym lecz zwykłym rysunkiem, nie ma obowiązku stosowania się do niego i nie można ukarać kierowcy mandatem za jego nieprzestrzeganie. Ilość przepisów, wymogów i wariantów znaków idzie w tysiące a omówienie ich wszystkich w formie bloga jest niemożliwe. Zajmijmy się więc tylko małym wycinkiem spośród nich, a mianowicie miejscami postojowymi dla niepełnosprawnych. Skąd się wzięło to niebieskie obrzydlistwo? Niektórzy z Was na pewno zauważyli szkaradne, soczyście niebieskie prostokąty, które pojawiły się na miejscach postojowych w przeciągu ostatniego roku. Jest to efekt nowelizacji rozporządzenia, która weszła w życie dnia 8 października 2015 roku. Zmieniła ona dotychczasowy sposób oznaczania miejsc postojowych dla niepełnosprawnych poprzez dodanie wymogu, aby miejsce dla osoby niepełnosprawnej miało „nawierzchnię barwy niebieskiej”. Oznacza to tyle, że aktualnie występujące na ulicach polskich miast oznaczenia, czyli białe linie i biały symbol niepełnosprawnego na bezbarwnej nawierzchni nie są już znakami drogowymi a parkowanie na nich przez pojazd do tego nieuprawniony niczym nam nie grozi. Oczywiście, jeśli miejsca te nie posiadają innych oznaczeń. Znaki poziome a znaki pionowe. Znaki P-18 (miejsce postojowe), P-20 (koperta) i P-24 (symbol niepełnosprawnego) są znakami poziomymi i mogą występować samodzielnie, bez znaków pionowych D-18a (parking – miejsce zastrzeżone) i T-29 (tabliczka – symbol niepełnosprawnego). Stosowanie znaku pionowego jest w tym przypadku jedynie zalecane, a nie wymagane. Ciekawym problemem jest natomiast oznaczenie miejsca jedynie za pomocą znaku D-18a; według rozporządzenia, ma on „oznaczać miejsce przeznaczone na postój pojazdu uprawnionej osoby”, a nie „wyznaczać” takie miejsce, więc wydawałoby się, że to wydzielenie miejsca znakiem poziomym byłoby faktycznym „wyznaczeniem” a dołożenie do niego znaku pionowego miałoby jedynie dodatkowe znaczenie informacyjne (np. kiedy znak poziomy przykryty jest śniegiem czy błotem). Z kolei ten sam przepis używa słów „w razie potrzeby wyznaczenia miejsca (…)” w odniesieniu do miejsc dla osób niepełnosprawnych, więc widać, że ustawodawca obu pojęć używa dość swobodnie. Bez wyznaczenia miejsca znakami poziomymi powstaje natomiast problem z określeniem gdzie dokładnie znajduje się owo miejsce w przypadku parkingu bez znaków poziomych: przed znakiem, równolegle ze znakiem, za znakiem, oraz w jakiej orientacji owo miejsce się rozciąga (przodem do znaku, pod kątem do znaku, bokiem do znaku?) i jak dużą przestrzeń należałoby zostawić wokół tego znaku aby nie stanąć na owej niewidzialnej kopercie. Tak czy owak, w taryfikatorze mandatów widnieje pozycja pt. niezastosowanie się do znaku D-18a, i druga pt. niezastosowanie się do znaku D-18a z tabliczką T-29, więc mandat od strażnika miejskiego jest w tym przypadku prawdopodobny, zwłaszcza jeśli przy tym znaku znajduje się miejsce na zaparkowanie tylko jednego samochodu. Problem jest dyskusyjny a jego rozstrzygnięcie zależy pośrednio od funkcjonariusza i opinii sędziego, rozpatrującego daną sprawę, więc różne interpretacje są tutaj możliwe. Parkowanie w takim miejscu, mimo wszystko, jest dla nas ryzykowne. Podkreślę natomiast jedno: nigdzie w przepisach nie znalazłem potwierdzenia obiegowej internetowej opinii, że znak pionowy jest w przypadku miejsc parkingowych „ważniejszy” od poziomego. Oba mają tę samą moc prawną i za nieprzestrzeganie każdego z nich możemy potencjalnie zostać ukarani mandatem. Miejsce postojowe dla niepełnosprawnego. Znak P-18 stanowi jeden z dwóch w pełni zgodnych z prawem sposobów na wydzielenie miejsca postojowego dla niepełnosprawnego. Za pomocą tego znaku można wyznaczać takie miejsca na jezdni, na chodniku albo na parkingach które nie mają wydzielonych konstrukcyjnie stanowisk. Głupawa redakcja tego przepisu może sugerować, że takie miejsce można wyznaczać tylko na części jezdni i części chodnika jednocześnie, ale rzut oka na przykłady stosowania tego oznaczenia, zawarte w rozporządzeniu, nie pozostawia wątpliwości że umieszczenie tego znaku w połowie na chodniku a w połowie na jezdni nie jest prawidłowe. Takie stanowiska postojowe, przeznaczone dla osób niepełnosprawnych, muszą mieć niebieską nawierzchnię i narysowany symbol osoby niepełnosprawnej (znak P-24). Oczywiście, linie, kąty, rozmiary i sposób oznaczenia tego miejsca musi być w 100% zgodny z zamieszczonym przeze mnie wzorem. Warto tutaj wspomnieć, że miejsca dla niepełnosprawnych muszą być wyraźnie większe niż zwykłe miejsce postojowe, więc na pierwszy rzut oka widać czy zostały one prawidłowo wyznaczone. Jeśli mają taki sam rozmiar jak miejsca niezarezerwowane osobom niepełnosprawnym, to na pewno nie spełniają wymagań z rozporządzenia. Koperta dla niepełnosprawnego. Znak P-20 jest najczęściej umieszczanym przez władze lokalne znakiem poziomym, kiedy próbują one wyznaczać miejsca postojowe zastrzeżone dla osób niepełnosprawnych. Stosuje się go w celu oznaczenia stanowiska postojowego przeznaczonego do wyłącznego użytkowania przez niektórych uczestników ruchu (tu: niepełnosprawnych). Dopuszczalne jest zastosowanie samego znaku P-20, bez innego znaku pionowego. Wewnątrz znaku umieszcza się napis określający użytkownika (np. POLICJA) lub symbol osoby niepełnosprawnej (znak P-24, w naszym przypadku). Bardzo ciekawe są tu wymiary kopert, które również muszą być wyraźnie większe niż standardowa koperta. Dla koperty równoległej do krawężnika wynoszą 5 x 3,6 metra, dla koperty prostopadłej do krawężnika wynoszą 4,5 x 3,6 metra, dla koperty skośnej do krawężnika (60 stopni) : 5 x 3,6 metra a dla koperty skośnej do krawężnika (45 stopni): 5 x 3,8 metra. W razie sporu ze strażnikiem miejskim polecam zaopatrzyć się w długi metr i konkretny kątomierz, bo nie wszystkie „miejsca postojowe” w miastach są zgodne z wymiarami z rozporządzenia. Najzabawniejszy dla miejsca osób niepełnosprawnych jest jednak wymóg umieszczenia w kopercie znaku P-24 (symbol osoby niepełnosprawnej) na nawierzchni barwy niebieskiej przy nie wymaganiu od samej koperty, żeby była umieszczona na nawierzchni barwy niebieskiej. Prowadzi to do absolutnie szkaradnych, ale zgodnych z tym mądrym przepisem znaków, które zawierają białe linie ze standardowej koperty (bez tła), mały niebieski kwadrat wpisany w tę kopertę i biały symbol niepełnosprawnego wpisany w ten kwadrat. Wygląda to jeszcze bardziej niedorzecznie niż soczyście niebieskie prostokąty, ale jest w 100% zgodne z obecnie obowiązującymi przepisami. Symbol niepełnosprawnego. Znak P-24, jak już wspomnieliśmy, musi znaleźć się zarówno w znaku P-18, jak i w znaku P-20 aby prawidłowo wyznaczyć miejsce postojowe dla osoby niepełnosprawnej. Wymóg umieszczania go na niebieskim tle nie ma znaczenia dla znaku P-18 (umieszczanym w całości na niebieskim tle), jest natomiast idiotyczny przy znaku P-20 (nie umieszczanym w ogóle na niebieskim tle). Oczywiście, musi on posiadać odpowiednie wymiary, grubość linii i proporcje. Domorośli artyści supermarketowi i twórcy kampanii społecznych czasami ozdabiają go dodatkami, typu wyglądem przypominającym rozjechanie jego prawej strony przez oponę samochodu, co pozbawia go w całości mocy prawnej, bowiem takie „ozdoby” powodują że staje się on niezgodny z wzorem z rozporządzenia i przestaje być znakiem drogowym w sensie prawnym. Znaki, być może znaki i nie znaki. To tyle, jeśli chodzi o teorię. Przyjrzyjmy się teraz jakie cuda wykwitają na polskich ulicach, chodnikach i parkingach i czy w mojej ocenie są czy nie są znakami drogowymi. Podzieliłem je na trzy kategorie. „Znaki” to te, które są w pełni zgodne z przepisami i nie ma wątpliwości, że za parkowanie na tych miejscach nie będąc do tego uprawnionym należy nam się mandat. „Być może znaki” to kategoria miejsc, na których parkowanie może skończyć się mandatem lub ukaraniem przez sąd, choć moim zdaniem nie powinno. „Nie znaki” to miejsca, na których parkowanie nie może skończyć się mandatem a jeśli ktoś próbuje nam go wręczyć – nie należy go przyjmować; taka sprawa w sądzie jest absolutnie do wygrania. Znaki. Przykład prawidłowego zastosowania znaku P-18: wydzielone białymi liniami, jednostronnie otwarte stanowisko, niebieskie tło i biały symbol niepełnosprawnego. Jeśli tylko posiada prawidłowe wymiary (na oko tak, ale sam go nie mierzyłem), jest płaskim znakiem drogowym. Przykład prawidłowego zastosowania znaku P-24 (tu: wpisanego w znak P-20): choć na zdjęciu tego nie widać, znak ten jest wpisany w znak P-20, posiada niebieskie tło i razem z białymi liniami tworzy prawidłową „kopertę”. Być może znaki. Znak P-20, z wpisanym wewnątrz znakiem P-24 (inwalidą na niebieskim tle). Problem polega na tym, że rozporządzenie nie stanowi, że koperta ma się znaleźć na niebieskim tle, pomimo że w dwóch innych przypadkach niebieskie tło jest wyraźnie wymagane przez przepisy. Więc jest to znak posiadający wszystkie elementy z rozporządzenia oraz jeden dodatkowy. I stąd bierze się ryzyko: część sędziów powie, że spełnia wymogi z rozporządzenia, część że nie spełnia. Moim zdaniem nie spełnia, ale nie każdy sędzia podzieli tu moje zdanie. Znak D-18a z tabliczką, bez oznaczenia miejsca gdzie dokładnie obowiązuje koperta. Moim zdaniem mocno dyskusyjny, z powodów które podałem wcześniej. Istnieje jednak ryzyko, że sędzia odczyta ustawę inaczej niż ja i stwierdzi, że jest to znak samodzielny. Symbole nie będące znakami. Zacznijmy od niekwestionowanego króla polskich parkingów, znaku P-20 bez znaku P-24 na niebieskim tle. Aktualnie tak oznaczone miejsce nie spełnia wymogów z rozporządzenia, nie jest więc znakiem drogowym i od 8 października 2015 roku nie można ukarać kierowcy mandatem za postój w takim miejscu. Następnie, mamy znak przypominający P-20, namalowany jednak przez jakiegoś domorosłego artystę, bez wymaganych szablonów. Na pierwszy rzut oka nie zgadza się grubość linii i kąty pomiędzy nimi. Pomijam już przy tym fakt, że koperta bez oznaczenia dla jakiej grupy pojazdów jest zarezerwowana (nazwa organu lub symbol niepełnosprawnego) nie jest znakiem i nie ma żadnej mocy prawnej. To już dość swobodna wariacja na temat znaku P-20: tło którego być nie powinno i brak oznaczenia dla kogo koperta jest przeznaczona, co jest jej wymaganym przepisami rozporządzenia elementem. Żeby to coś choć ładnie wyglądało na chodniku… Jak już pisałem, rozumiem skąd wziął się ten pomysł: z niezbyt rozsądnej składni przy opisie znaku P – 18. Jednak przykłady wydzielania miejsc postojowych, zawarte w rozporządzeniu, wyraźnie wskazują że miejsce powinno być albo na ulicy, albo na chodniku, albo na parkingu. A nie częściowo na ulicy i częściowo na chodniku. Pomijam już ciągłe linie, którymi ten symbol jest otoczony, nijak nie przypominające tych ze znaku P-18. Kolejna próba narysowania znaku P-18, i kolejny raz nieudana. Tym razem umiejscowienie jest prawidłowe, ale niebieskie tło jest otoczone ciągłymi liniami, nie jest więc ani znakiem P-18, ani P-20. Uwaga na znak pionowy: mimo niewydzielenia miejsca, zmieści się tam tylko jeden samochód, więc można się sprzeczać że miejsce jest oznaczone prawidłowo. Moim zdaniem nie jest. Dość swobodna wariacja na temat znaku P-18, składająca się z tła i symbolu, ale bez wydzielenia go liniami, wymaganymi aby był to znak P-18. Próba wydzielenia miejsca dla niepełnosprawnych w podziemnym parkingu. Jeśli na tym parkingu obowiązują przepisy ruchu drogowego, nie jest to znak drogowy P-18, bo nie jest wydzielony odpowiednimi liniami. Podobna historia: próba stworzenia znaku P-18, lepsza niż poprzednia, choć wciąż nieudana z powodu wydzielenia go za pomocą ciągłych linii. Dodatkowo, miejsce ma niewątpliwie niewłaściwe wymiary, bo nie jest większe od miejsc sąsiednich, niewydzielonych. Jeśli na tym parkingu obowiązują przepisy ruchu drogowego, nie jest to znak drogowy P-18. Miejsca na pierwszy rzut oka o nieprawidłowych wymiarach, poza tym nie posiadające niebieskiego tła a bez niego nie są to znaki P-18. Dodatkowo, na zdjęciu widać bardzo ciekawą wariację na temat znaku D-18a, który jakiś domorosły artysta „poprawił”, przez usunięcie koperty i umieszczenie tam symbolu ze znaku P-24. Na zakończenie, największe kuriozum jakie udało mi się znaleźć: nie wiem czy ktoś namalował go przed swoim domem dla żartu, czy naprawdę jakiś urzędnik wymyślił znak, który nie ma w sobie nawet jednego poprawnego elementu. Zbyt mały rozmiar, ciągłe linie (o ile miał to być znak P-18) lub brak koperty (jeśli nie), zaczynający się na krawężniku, z niebieską obwódką białej linii i brak symbolu inwalidy na niebieskim tle powodują, że to dzieło zdobywa pierwszą nagrodę na liście żartów artystycznych, pozujących na znaki drogowe. Podsumowanie. Mniej więcej 90% spotykanych przeze mnie oznaczeń miejsc postojowych, mających w teorii przeznaczać te miejsca dla niepełnosprawnych, nie jest na dzień dzisiejszy znakami drogowymi i, co za tym idzie, nie można ukarać kierowców za parkowanie na nich. Jeśli mimo to strażnik miejski spróbuje – nie przyjmujcie mandatu, zaskarżcie wyrok nakazowy i skonstruujcie uzasadnienie, posługując się treścią artykułu. Wnioski zawarte powyżej wyciągnąłem naprawdę najostrożniej jak tylko się dało. Wyodrębniona przeze mnie kategoria niby – znaków jest na tyle dyskusyjna, że niektórzy sędziwie w ogóle nie uznają tych oznaczeń za znaki drogowe; chciałem jednak wyraźnie zasygnalizować Wam ryzyko prawne, jakie wiąże się mimo wszystko z parkowaniem w takich miejscach. Jeszcze raz podkreślę, że naprawdę nie zachęcam ludzi, żeby parkowali na miejscach które być może miały być przeznaczone dla niepełnosprawnych, zachęcam natomiast urzędników do czytania ze zrozumieniem przepisów, które usiłują stosować. Na dzień dzisiejszy, statystyczny niepełnosprawny wydaje mi się być znacznie sprawniejszy niż statystyczny urzędnik. Przynajmniej intelektualnie. radca prawny Maciej Krok